Puk en Muk en Van Ostaden

Puk en Muk en Van Ostaden

Hier is Willem weer met een verhaal over kinderboeken uit de vorige eeuw. (Alwir gezever van den diejen?). Jawel, beste lezers!!  Maar geen “Jip en Janneke” en geen “Wipneus en Pim”.
Maar wel de boeken van Frans Fransen die eerder in de vorige eeuw zijn kinderboeken schreef over “Puk en Muk”.
En ook diverse verhalen in “De Engelbewaarder”, een uitgave van de “Drukkerij RK Jongensweeshuis Tilburg”, een drukkerij van de Fraters van Tilburg, waar inderdaad o.a. wezen tewerk werden gesteld.
Later werd dat “Uitgeverij Zwijsen”.
Frans Fransen schreef ook leesboekjes voor het lager onderwijs en werkte mee aan leesmethodes en taal methodes. En tegelijkertijd (Hollands: tevens) was hij onderwijzer op de lagere school.
Een druk baasje!!

Maar laten we chronologisch te werk gaan. “Puk en Muk” beginnen hun bestaan op het eind van de negentiende eeuw in Duitsland. Daar tekende en schreef Wilhelm Busch de avonturen van “Max und Moritz” en dat werk was populair.
Carl Storch (Boedapest 1868 – 1955) was illustrator en het werk van Busch inspireerde hem om tekeningen te gaan maken van “Puckchen und Muckchen” en dit tweetal werd geplaatst in het jeugd-tijdschrift “Seraphischer Kinderfreund”.
Waarschijnlijk was het rond 1925 dat Frans Fransen dat Duitse jeugdtijdschrift in handen en onder ogen kreeg en de tekeningen van Storch gaven Fransen het idee om hen “Puk en Muk”te noemen en om verhalen over hen te schrijven.

Het eerste verhaal heette “Puk en Muk” en verscheen in “De Engelbewaarder” in 1926 in vorm van vervolgverhalen. In 1927 werden die gebundeld in boekvorm en drukkerij “RK jongensweeshuis in Tilburg” gaf het boek uit. Het werd een groot succes en de redacteur, Frater Joseph Reynders, stimuleerde Fransen om meer Puk en Muk – boeken te schrijven.
Voor dit eerste boekje gebruikte Fransen tekeningen van Carl Storch zonder dat de illustrator dat wist, zijn naam werd niet eens genoemd op de titelpagina.
Maar kort na de eerste Nederlandse uitgave nam Fransen contact op met Storch en dit mondde uit in een samenwerking die duurde tot 1940, toen de oorlog begon.
Na de oorlog is de samenwerking verbroken, niemand weet waarom, het waren roerige tijden.
Tijdens de samenwerking van Fransen en Storch ontstonden dertien Puk en Muk – boeken.
Dus voor de oorlog.

Maar nu iets anders over de aanhef van dit stukske:  “Puk en Muk en Van Ostaden”.
Nee, nee, daar word ikzelf niet bedoeld, neem dat ter harte, beste gepensioneerde lezer!!
Ge moet weten, Frans Fransen was een schuilnaam, een pseudoniem.
Hieronder volgt zijn levensloop, de schrijver van Puk en Muk, de man is een verre bet-achterneef van mij.

Frans Fransen werd op 13 februari 1896 geboren in Tilburg als Adrianus Joannes Franciscus van Ostaden als jongste van een gezin met zeven kinderen.
Zijn vader was Franciscus Salesius van Ostaden (fabrieksarbeider) en zijn moeder was Maria Clara Stijnen.
Van Ostaden stierf in de funktie van Frater op 19 oktober 1961 in Den Bosch, waar hij zijn leven grotendeels doorbracht. Het gezin verhuisde naar Goirle , hoewel andere bronnen dit betwijfelen.
Maar okay, in elk geval ging hij na de lagere school naar de kweekschool St. Stanislaus.
Dat betekende allereerst een opleiding en ook gewennen aan het van-huis-zijn  en als laatste een ‘roeping’ voelen.
Volgens mij hebben wij dat nooit gehad.
In 1913 was hij ingetreden in het noviciaat van de Fraters van Tilburg, hij was toen 17 jaar en nam de naam aan van Frater Franciscus Xaverius, om in 1916 de Eeuwige Geloften af te leggen.
Veel fraters in wording traden voordien uit met een gebrek aan ‘roeping’ maar wel met een gratis prachtige opleiding, een garantie voor een geweldige baan, geen fabrieksarbeider.
Hetgeen de Fraters zeer verdroot!!
Al in 1915 behaalde Van Ostaden de hulpakte (?) en ging werken op een lagere school in Tilburg.

Maar men zag zijn kwaliteiten, hij wordt omschreven als een geboren onderwijzer en kindervriend.
Hij was rijzig ( Hollands voor: ‘lang’) en dat bezorgde hem de bijnaam “Lange Frans” en een ander pseudoniem, onder andere voor “De Engelbewaarder” was Frans Langemans.

Zodoende werd Fransen in 1932 als onderwijzer naar de B.L.O. gestuurd in de Keizerstraat in Den Bosch en zou daar bijna dertig jaar werken.
Enkele jaren was hij gedwongen “Hoofd van de school” maar dat beviel hem niet.
Het liefst stond hij voor de klas en graag had hij de ‘bezinkingsklas’, de kinderen die te boek stonden als hopeloze gevallen.
Na zijn pensioen bracht hij de rest van zijn leven door op het klooster Papenhulst in Den Bosch, maar dat duurde niet lang. De reden was niet dat hij daar niet graag  verbleef, maar na een enkel jaar ging hij dood.
En dan kun je niet meer verblijven op Papenhulst.

Na de oorlog schreef Adrianus van Ostaden (Frans Fransen) nog drie boeken over Puk en Muk en die werden geillustreerd door Leo van Grinsven, hij tekende op de manier (Hollands: in de trant van) van Carl Storch. Deze boeken werden geen succes.
Wel de herdrukken van de dertien vooroorlogse uitgaven werden in grote getalen herdrukt en verkocht.
Nog later kwamen er negen Puk en Muk – boeken en de schrijver was Jos Haens.
Hij was broeder “Sjef” Antonius Haenen (1924 – 2001) en schreef ook mee aan de “Wipneus en Pim” boeken onder de naam B.J. van Wijckmade.
Jos Haens is trouwens uitgetreden (Hoe kunt ge in alle vertrouwen uittreden?) en trad in het huwelijk.
Hij stierf in Cadzand-Bad.

Tot slot…
De boeken die Storch illustreerde en Van Ostaden (Frans Fransen) schreef:
Puk en Muk
Reizen van Puk en Muk (2 delen)
Muk de drakendoder
Puk en Muk en de heks
Puk en Muk op de tandem
Puk en Muk in China
Puk en Muk en Moortje naar Amerika
Puk en Muk door Afrika (2 delen)
Puk en Muk in Ridderland
Puk en Muk naar de maan
Puk en Muk thuis

Dit artikel is niet volledig vanwege de omvang. Indien U na lezing ernstig geëmotioneerd bent geworden of psychische hulp nodig vindt, neem dan contact op tot 22.00 uur met:
“Stichting correlatie Puk en Muk-boeken” die U verder kunnen begeleiden op telefoonnummer 013 – 5345605 of met de GGZ en andere hulpdiensten in Uw woonplaats.

En verder, veel lente (eindelijk) groeten van Willem van Ostaden en we zien wel.
Vur ’n slak en unnen haos is’t op dezelfde tèèd Nuuwjaor.
Veul geluk en gin gebreken en blèèf fluiten en maokt er wè van.

12 maart 2016